Cách đây hơn 18 năm, ngày 21/4/2000 tại tỉnh Quảng Nam, Ban Chỉ đạo Trung ươngPhong trào TDĐKXDĐSVH đã ra mắt và phát động triển khai thực hiện trong cả nước, Tiếp đó, ngày 24/7/2000, UBND tỉnh Bình Định đã tổ chức lễ phát động Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” trên địa bàn toàn tỉnh, sau đó 1 tháng (8/2000), UBND huyện Hoài Nhơn tổ chức phát động phong trào trên địa bàn huyện, thành lập Ban Chỉ đạo cuộc vận động phong trào TDĐKXDĐSVH huyện và ban hành quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo huyện. Tại cơ sở, Ban Chỉ đạo phong trào các xã, thị trấn,Ban Vận động xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư, cơ quan, đơn vịnhanh chóng được thành lập. Đến nay phong trào đã phát triển sâu rộng, lan tỏa mạnh mẽ tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII của Đảng ta về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” trên các lĩnh vực đời sống xã hội.

    Những kết quả số liệu phong trào của huyện trong tương quan so sánh với thời điểm phát động và so với tỉnh ta tính đến năm 2017:

    Về xây dựng Gia đình văn hóa, nếu như vào năm 2001 toàn huyện có 90,1% hộ đăng ký xây dựng GĐVH, trong đó 80,9% (36.560/45.186 hộ) đạt Gia đình văn hóa. Đến năm 2017, toàn huyện có 96,4% hộ đăng ký xây dựng Gia đình văn hóa, trong đó, có 92,3% (52.304/56.664 hộ) đạt GĐVH; so sánh với tỷ lệ đạt Gia đình văn hóa của tỉnh năm 2017 là 92,93%.

    Về xây dựng Thôn, khối văn hóa, hưởng ứng phát động phong trào trên toàn tỉnh, năm 1998 thôn Tân Thành là 1 trong 4 thôn điểm của tỉnh Bình Định xây dựng thôn văn hóa. Đến cuối năm 2017, số thôn, khối được công nhận đạt chuẩn văn hóa toàn huyện là 132/155, đạt tỷ lệ 85,2%, so sánh với tỷ lệ đạt toàn tỉnh là 77,4%.

    Phong trào xây dựng Cơ quan, đơn vị đạt chuẩn văn hóa được phát động triển khai trên địa bàn huyện từ tháng 10/2000. Đến cuối năm 2017, toàn huyện có 140 cơ quan, đơn vị đăng ký xây dựng đạt chuẩn văn hóa; 138/140 cơ quan đơn vị đạt chuẩn văn hóa, đạt tỷ lệ 98,6%. So sánh tỷ lệ này của tỉnh  là 79,42%

    Về xây dựng Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới và Thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị, năm 2005, xã Tam Quan Bắc là xã đầu tiên của huyện xây dựng Đề án và đăng ký xây dựng Xã văn hóa (tên gọi đầu tiên), đầu năm 2008 được UBND tỉnh công nhận đạt chuẩn Xã văn hóa giai đoạn 2005 – 2007. Đến cuối năm 2017, toàn huyện có 12/15 xã được công nhận đạt chuẩn lần đầu và giữ vững danh hiệu (tỷ lệ 80%),cuối năm 2017 toàn tỉnh đạt 35,7%(45/126 xã),01/02 thị trấn (Tam Quan) đạt chuẩn văn minh đô thị, tỷ lệ 50%, so với cả tỉnh là 24,3% (8/33 thị trấn).

    Đến tháng 11/2018, huyện Hoài Nhơn hoàn thành bình xét, đánh giá phong trào cấp huyện, kết quả năm 2018, toàn huyện có có 53.361/57.452 hộ đạt GĐVH, tỷ lệ 92,9% (tăng 0,6% so với năm 2017);129/155 thôn, khối đạt thôn, khối văn hóa, tỷ lệ 83,2% (chỉ tiêu Nghị quyết HĐND huyện 80%), giảm 2% so với năm 2017; 129/131 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đăng ký và đạt chuẩn văn hóa, tỷ lệ 98,5 % (Chỉ tiêu Nghị quyết HĐND huyện giao 98,5%), không tăng, không giảm so với năm 2017.14/15 xã đạt và bảo lưu kết quả xây dựng Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới năm 2018, UBND huyện công nhận lần đầu “Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới” đối với 02 xã Hoài Phú, Hoài Mỹ, công nhận lại “Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới” (giai đoạn 2014 – 2018) đối với 04 xã: Tam Quan Bắc, Hoài Châu, Hoài Thanh, Hoài Sơn.

    Hệ thống thiết chế văn hóa – thể thao cơ sở từng bước được hoàn thiện, chuyển biến rõ nét theo lộ trình xây dựng Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới. 15/15 xã hoàn thành đạt tiêu chí số 6 về Cơ sở vật chất văn hóa, nâng cấp, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cấp xã phù hợp với quy định mẫu do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành. Có 10 xã hoàn thành xây dựng mới Trung tâm Văn hóa – Thể thao;5 xã nâng cấp Trung tâm học tập cộng đồng;08thư viện cấp xã, thị trấn được thành lập;100% thôn, khối được quy hoạch nâng cấp, mở rộng Nhà văn hóa – khu thể thao. Kết quả nổi bật phải nói tới công tác vận động và sự hưởng ứng tích cực của nhân dân đóng góp xây dựng mới Nhà văn hóa – Khu thể thao thôn, phục vụ hiệu quả các hoạt động hội họp, sinh hoạt cộng đồng. 15 xã đã thành lập thành lập Ban Chủ nhiệm và ban hành Quy chế hoạt động của Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã và Nhà Văn hóa – Khu thể thao thôn. Nhân các ngày lễ, kỷ niệm, sự kiện chính trị của địa phương, đất nước, các xã, thị trấn tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao sôi nổi như Hội đánh bài chòi cổ dân gian, Liên hoan, Hội diễn văn nghệ quần chúng mừng Đảng, mừng Xuân; lễ hội cầu ngư của nhân dân 6 xã biển, lễ hội đua thuyền, lề hội nghề chiếu và các lễ hội gắn với danh nhân, sự kiện lịch sử, cách mạng.

    Những chuyển biến về chiều sâu:

    Phong trào xây dựng Gia đình văn hoá đã chuyển biến thành nếp sống, lối sống thường xuyên trong mỗi gia đình. Nhận thức trong đại bộ phận gia đình về tiêu chuẩn danh hiệu gia đình văn hóa ngày càng sâu sắc, thiết thực; văn hóa gia đình, dòng họ được củng cố, phát triển. Cuộc vận động đã khơi dậy mạnh mẽ tinh thần đoàn kết, tương trợ cồng đồng, được các tầng lớp nhân dân tích cực và thực sự trở thành phong trào quần chúng sâu rộng. Danh hiệu đạt chuẩn văn hóa là niềm tự hào của cộng đồng dân cư, cơ quan, đơn vị nhất là vào ngày đón nhận lần đầu đạt chuẩn danh hiệu văn hóa, vào ngày hội Đại đoàn kết toàn dân 18/11; việc trao Giấy chứng nhận đạt Gia đình văn hóa xuất sắc nhiều năm liền, biểu dương, khen thưởng Gia đình văn hóa xuất sắc tiêu biểu là sự ghi nhận những nỗ lực, đóng góp của các thành viên trong quá trình xây dựng đời sống văn hóa. Việc cưới, việc tang, lễ hội chuyển biến rõ nét, tình trạng tảo hôn, mê tín dị đoan được đẩy lùi; việc cưới, việc tang đảm bảo các quy định pháp luật, phù hợp hoàn cảnh gia đình, truyền thống đạo lý tốt đẹp của dân tộc.

    Công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, di tích lịch sử ngày càng được quan tâm, chú trọng. Huyện đã thành lập Đoàn nghệ thuật tuồng, Đội Bài chọi huyện Hoài Nhơn, 17/17 xã, thị trấn hoàn thành Đại hội lần thứ nhất và ra mắt Câu lạc bộ Hội đánh bài chòi cổ dân gian, góp phần phục dựng, phát huy hiệu quả di sản văn hóa của nhân loại tại Hoài Nhơn. Các lễ hội được duy trì, phục hồi và có xu hướng tổ chức phong phú về hình thức, đầu tư bài bản về nội dung nghi lễ; không truyền bá mê tín dị đoan…Các loại hình nghệ thuật trình diễn, trò chơi dân gian được phục dựng, phát triển, phổ biến nhất là tuồng và hội đánh bài chòi dân gian.

    Phong trào xây dựng người tốt, việc tốt và các điển hình tiên tiến được hưởng ứng thi đua trên mọi lĩnh vực, qua đó góp phần phát hiện, biểu dương và nhân rộng những tập thể, cá nhân điển hình, có những đóng góp tích cực xây dựng văn hóa, con người Việt Nam. Nhận thức của đại bộ phận nhân dân về vị trí, vai trò của văn hóa ngày một nâng lên. Phong trào đã góp phần huy động, phát huy toàn diện các phong trào thi đua, tạo những điều kiện tiền đề cho thực hiện xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh đạt kết quả.

    Nhìn lại những mặt còn chưa hoàn thiện

    Bên cạnh những chuyển biến tích cực của phong trào thì đâu đó trong xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn huyện ta cũng còn những vấn đề cần nhìn lại để có giải pháp trong thời gian đến: Tình trạng thiếu địa điểm vui chơi, giải trí tập luyện thể dục thể thao cho thanh thiếu niên; thiết chế văn hóa – thể thao cấp huyện còn hạn chế, chưa tương xứng với tình hình phát triển; các mô hình hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao còn nhỏ lẻ, chưa phát triển mạnh; sự thiếu định hướng về lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên, tình trạng bạo lực gia đình, ly hôn trong gia đình trẻ, vấn đề vệ sinh môi trường vẫn còn mặt hạn chế; một bộ phận cán bộ, công chức sinh con thứ ba, dự tiệc cưới trong giờ hành chính,… chưa phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu trong xây dựng đời sống văn hóa.

    Giải pháp gì trong thời gian đến?

    Tư tưởng, cách làm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về phong trào xây dựng đời sống mới sau hơn 70 năm vẫn còn mang tính thời đại. Ngay trong lời tựa của tác phẩm “Đời sống mới” (1947), Bác Hồ đã viết: “Thực hành đời sống mới là "Cần, Kiệm, Liêm, Chính". Đời sống mới, đạo đức mới không phải là gạt bỏ mọi cái cũ mà phải phát huy những tinh hoa về truyền thống yêu nước, cần cù lao động, đoàn kết chống giặc ngoại xâm, tương thân, tương ái, lá lành đùm lá rách… Làm thế nào cho đời sống của dân ta, vật chất được đầy đủ hơn, tinh thần được vui mạnh hơn. Đó là mục đích của đời sống mới”.Tinh thần đó đã được kế thừa và phát triển trong Nghị quyết Trung ương 5 (khoá VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Nghị quyết Trung ương 9, khóa XI “Xây dựng nền văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”.Trong thời gian đến, Ban Chỉ đạo phong trào từ huyện đến cơ sở tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Chương trình hành động của Huyện ủy Hoài Nhơn và Kế hoạch của UBND huyện“Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Củng cố, nâng cao vai trò, hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo phong trào từ huyện đến cơ sở; đổi mới, đa dạng các phương thức truyền thông về phong trào; tăng cường đầu tư, nâng cấp thiết chế văn hóa – thể thao từ huyện đến cơ sở.Đồng thời với đầu tư của nhà nước, huy động mọi nguồn lực toàn dân, đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa trong lĩnh vực văn hóa, thể thao; Khuyến khích xây dựng, nhân rộng các mô hình văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao phù hợp với điều kiện sinh hoạt và nhu cầu người dân ở địa phương, góp phần phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình, cộng đồng làng xã trong xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của địa phương, dân tộc.